نصب بیم دتکتور

برای شروع آموزش طراحی و نصب بیم دتکتور، آشنایی با چند پیش‌ نیاز ضروری است؛ از جمله درک دقیق عملکرد سیستم الکترونیکی بیم دتکتور، آگاهی از استانداردهای BS-5839 و NFPA72 و همچنین مطالعه دستورالعمل‌های تولیدکننده.

کجا از بیم دتکتور استفاده کنیم؟

بیم دتکتور یا آشکارساز دود خطی، ابزاری است که در سیستم‌های اعلام حریق برای شناسایی و تشخیص دود به‌کار می‌رود. به‌طور کلی، دتکتورهای دود به دو نوع نقطه‌ای و خطی تقسیم می‌شوند. دتکتورهای نقطه‌ای مناسب فضاهای کوچک تا متوسط با ارتفاع کم هستند. در مقابل، برای سوله‌ها، انبارها، و فضاهای دارای سقف بلند، از بیم دتکتور جهت شناسایی و اعلام حریق استفاده می‌شود، زیرا این دستگاه قابلیت پوشش وسیع‌تری در ارتفاعات بالا را دارد.

طراحی بیم دتکتور

در طراحی و جانمایی بیم دتکتورها، باید به استانداردهایی نظیر BS-5839 و NFPA72 توجه شود و توصیه‌های سازنده دستگاه نیز به عنوان مرجع نهایی مورد استفاده قرار گیرد. در عمل، می‌توان بیم دتکتور را به‌عنوان ردیفی از دتکتورهای دود نقطه‌ای در نظر گرفت. برد بیم دتکتور بسته به مدل و سازنده ممکن است متفاوت باشد و این اطلاعات معمولاً در برگه‌های فنی دستگاه ذکر می‌شود. توجه به این نکته ضروری است که افزایش برد بیم دتکتور بیش از مقدار توصیه‌شده توسط سازنده مجاز نیست.

طراحی بیم دتکتور بر اساس استاندارد NFPA72

طبق استاندارد NFPA72، فاصله افقی بین دو بیم دتکتور نباید بیشتر از مقدار S باشد که به‌طور پیشنهادی 18.3 متر در نظر گرفته می‌شود. فاصله بیم دتکتور از دیوار کناری نیز باید حداکثر یک‌دوم S باشد، و از دیواری که بیم دتکتور در آن سمت نصب می‌شود، تا یک‌چهارم S فاصله مجاز است.

سازندگان معمولاً حداقل فاصله بیم دتکتور از دیوار کناری را حدود 0.5 متر توصیه می‌کنند، و فاصله از سقف نیز باید مطابق دستورالعمل‌های سازنده باشد که اغلب در محدوده ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر قرار دارد. بر اساس استاندارد، حداکثر مقدار S همان 18.3 متر است، مگر اینکه سازنده فاصله کمتری پیشنهاد دهد. در هر صورت، افزایش فاصله بین بیم دتکتورها از این مقدار تحت هیچ شرایطی مجاز نیست.

طراحی بیم دتکتور در سقف‌ های شیب‌ دار

در سقف‌های شیب‌دار، دود به سمت تاج سقف حرکت کرده و در آنجا تجمع می‌کند؛ بنابراین، نصب بیم دتکتور در قسمت تاج سقف ضروری است. با توجه به گستره وسیع تحت پوشش بیم دتکتور، در بسیاری از موارد می‌توان تنها با نصب یک دستگاه، کل فضای موردنظر را ایمن ساخت. همچنین باید اطمینان حاصل شود که فاصله تشخیص حریق از حد مجاز فراتر نرود. البته در فضاهای بزرگی مانند انبارها با قفسه‌بندی، می‌توان این فاصله را متناسب با نیاز افزایش داد تا پوشش بهتری فراهم شود.

ملاحظات طراحی در موانع سقف

وجود موانع روی سقف یا در نزدیکی آن می‌تواند بر جریان و توزیع دود در فضای تحت حفاظت تأثیر بگذارد، بنابراین لازم است این موانع در زمان طراحی سیستم حفاظت حریق مورد توجه قرار گیرند. هنگام نصب بیم دتکتور در محیط‌هایی با تعداد زیاد تیرچه یا تیر، باید دستگاه طوری تنظیم شود که اشعه آن به صورت موازی با این ساختارها تابش کند. ارتفاع موانع سقفی نیز ممکن است بر محدوده پوشش بیم دتکتور تأثیرگذار باشد.

به همین دلیل، لازم است که با رجوع به استانداردهای مربوط و دستورالعمل‌های محلی، ملاحظات دقیق طراحی انجام شود. به‌طور کلی، بیم دتکتور باید طوری نصب شود که اشعه نوری آن حداقل ۵۰ سانتی‌متر از دیوارها و موانع روی سقف (مانند کانال‌ها و تیرچه‌ها) فاصله داشته باشد.

در مورد برخی بیم دتکتورها که از اشعه نوری استفاده می‌کنند، این فاصله باید حتی بیشتر از ۵۰ سانتی‌متر باشد؛ بنابراین، توصیه‌های سازنده برای نصب و جانمایی این دتکتورها باید به دقت رعایت شود. لازم به ذکر است که موانع سقفی می‌توانند جریان دود را محدود کنند و در نتیجه بر توانایی بیم دتکتور برای شناسایی حریق در مراحل اولیه تأثیر بگذارند.

انسداد مسیر

بیم دتکتور به عنوان تجهیزی با دید مستقیم عمل می‌کند؛ بنابراین، مسیر بین فرستنده و گیرنده آن باید بدون مانع باشد. هرگونه انسداد در مسیر اشعه باعث می‌شود که دتکتور قادر به تشخیص حریق نباشد. به همین دلیل، بیم دتکتور باید در محلی نصب شود که احتمال انسداد مسیر آن در طی عملکرد عادی وجود نداشته باشد.

در فضاهایی که افراد حضور دارند، پیشنهاد می‌شود بیم دتکتور حداقل در ارتفاع ۲.۷ متر از کف نصب شود. همچنین عواملی مانند لیفتراک، بالابر و جرثقیل‌های سقفی می‌توانند باعث انسداد مسیر بیم دتکتور شوند و باید در طراحی و جانمایی آن مد نظر قرار گیرند.

حرکت سازه

یکی از نکات مهم در نصب بیم دتکتور، در نظر گرفتن حرکت‌های سازه‌ای ناشی از نیروهای محیطی مانند باد، باران، و تغییرات دما است. این عوامل می‌توانند باعث لرزش یا انحراف سازه شوند. با توجه به برد طولانی بیم دتکتورها، حتی تغییرات جزئی در موقعیت نصب می‌تواند منجر به جابجایی قابل‌توجه اشعه از نقطه هدف شود.

به عنوان مثال، چرخش ۰.۵ درجه‌ای در زاویه فرستنده در فاصله ۱۰۰ متری، منجر به انحراف حدود ۹۰ سانتی‌متری اشعه در سمت گیرنده یا صفحه بازتابنده خواهد شد که این امر بیم دتکتور را از تنظیم خارج کرده و موجب ایجاد خطا می‌شود. برای کاهش خطاهای سیگنال یا هشدارهای کاذب ناشی از حرکت سازه، توصیه می‌شود بیم دتکتور روی سطوح پایدار و مستحکم مانند ستون‌های اصلی یا دیوارهای مقاوم نصب شود.

هزینه نصب

هزینه نصب بیم دتکتور با توجه به شرایط پروژه و نوع دستگاه مورد استفاده متغیر است. معمولاً اجرت نصب به صورت کلی و همراه با سایر قطعات سیستم اعلام حریق محاسبه می‌شود، و تعیین هزینه دقیق به صورت جداگانه ممکن است چالش‌برانگیز باشد.

سیم‌بندی بیم دتکتور

نقشه سیم‌بندی یا وایرینگ هر بیم دتکتور در دستورالعمل نصب آن ارائه شده است و بسته به نوع دستگاه ممکن است متفاوت باشد. همچنین، سیم‌بندی برای سیستم‌های اعلام حریق متعارف و آدرس‌پذیر نیز متفاوت است و باید بر اساس دستورالعمل‌های مخصوص به همان دستگاه انجام شود.

تست بیم دتکتور

پس از نصب بیم دتکتور و پیش از انجام هرگونه عملیات تعمیر و نگهداری، لازم است که یک آزمون عملکردی روی آن انجام شود. این آزمون به دو روش اصلی قابل اجراست. روش اول شامل ایجاد یک حریق دودزا و کنترل‌شده در محل مورد حفاظت است که بسیاری از کارفرمایان بر انجام این تست اصرار دارند.

در روش دوم، که نیازی به ایجاد حریق واقعی ندارد، از تکنیک‌های جایگزین استانداردی که سازنده تعیین کرده استفاده می‌شود. به عنوان مثال، با قرار دادن یک ورقه فیلتر در مسیر اشعه دتکتور، میزان نور دریافتی توسط گیرنده تا حد آستانه هشدار کاهش می‌یابد و در نتیجه دتکتور به حالت هشدار می‌رود. این روش آزمون بدون حریق برای هر سازنده ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد و جزئیات آن باید طبق دستورالعمل‌های سازنده دنبال شود.

تست بیم دتکتور با کیت (استفاده از طلق شیشه‌ای)

برخی از سازندگان برای آزمون دتکتورهای انعکاسی یا فرستنده-گیرنده، طلق‌های شیشه‌ای شفاف با خطوط مشکی موازی و ضخامت‌های مختلف ارائه می‌دهند. زمانی که این طلق‌ها در مسیر اشعه دتکتور قرار می‌گیرند، درصدی از نور ساطع‌شده به گیرنده نمی‌رسد و بسته به درصد ضخامت خطوط، دتکتور را به حالت هشدار یا خطا می‌برد.

برخی دیگر از سازندگان دتکتور دود انعکاسی، بر روی صفحه بازتابنده درجه‌بندی خاصی ایجاد کرده‌اند. در این روش، با قرار دادن کاغذ مناسب در جلوی بازتابنده و مسدود کردن بخشی از آن، شدت نور منعکس‌شده کاهش یافته و دتکتور به حالت هشدار می‌رود. نوع کاغذ و میزان مسدودسازی باید مطابق با دستورالعمل‌های سازنده باشد.

تست با استفاده از فیلتر داخلی

برخی از دتکتورها دارای فیلتر داخلی هستند که با استفاده از کنترل‌کننده یا فشردن دکمه‌ای روی فرستنده یا گیرنده، به حالت آزمون می‌روند. در این حالت، فیلتر داخلی به‌طور خودکار در مسیر اشعه قرار گرفته و شدت نور ارسالی یا دریافتی را کاهش می‌دهد، که منجر به فعال‌شدن حالت هشدار در دتکتور می‌شود.

از آنجا که این دتکتورها اغلب در ارتفاعات نصب می‌شوند و دسترسی به آن‌ها به‌سادگی امکان‌پذیر نیست، استفاده از این قابلیت می‌تواند زمان و هزینه آزمون‌های دوره‌ای را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد، زیرا نیاز به تجهیزات دسترسی مانند بالابرها را به حداقل می‌رساند.

تست با استفاده از کنترلر بیم دتکتور

در برخی از دتکتورهای دود خطی، با فشردن دکمه‌ای، شدت اشعه ارسالی توسط فرستنده تا سطح آستانه هشدار کاهش می‌یابد و دتکتور به حالت هشدار وارد می‌شود. در تمامی روش‌های ذکرشده که نیاز به ایجاد حریق واقعی نیست، شرایط آتش‌سوزی برای دتکتور شبیه‌سازی می‌شود. به‌طور اکید توصیه می‌شود که برای اجرای صحیح آزمون دتکتورهای دود خطی، به دستورالعمل سازنده مراجعه شود تا روش‌های مناسب و استاندارد رعایت شوند.