اصلی‌ترین اولویت در ساختمان‌سازی، تأمین ایمنی و امنیت ساکنان آن در برابر خطرات احتمالی نظیر آتش‌سوزی و… است. یکی از بهترین راه‌حل‌ها برای کاهش و جبران خسارت‌های جانی و مالی ناشی از آتش‌سوزی استفاده از تجهیزات اعلام حریق مناسب برای خانه می باشد.
تجهیزات اعلام حریق مناسب برای خانه، به‌سرعت از وقوع آتش مطلع شده و هشدارهای لازم را به گوش ساکنان می‌رسانند. در ادامه این مقاله، به بررسی اهمیت و چگونگی نصب سیستم اعلام حریق خانگی خواهیم پرداخت تا با آگاهی کامل، نسبت به خرید و نصب آن اقدام کنید.
اهمیت انتخاب تجهیزات اعلام حریق مناسب برای خانه
یکی از مهم‌ترین گام‌ها در استفاده از تجهیزات اعلام حریق برای منازل مسکونی، انتخاب مناسب آن‌ها است. برای یک انتخاب عالی و ایمن باید به چند عامل اساسی و مهم دقت کنید.
-
شناسایی نوع ساختمان
یکی از مهم‌ترین عوامل در انتخاب تجهیزات اعلام حریق، توجه به نوع ساختمان است. تجهیزات مورد استفاده در ساختمان‌های اداری، مسکونی، تجاری و صنعتی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.
- در ساختمان‌های مسکونی معمولاً سیستم اعلام حریق ساده‌تری استفاده می‌شود. در این ساختمان‌ها، آشکارسازهای دود در نقاط مهم و پرتردد ساختمان نصب می‌گردند. البته به‌کارگیری دستگاه‌های هشداردهنده در ساختمان‌های مسکونی الزامی است.
- ساختمان‌های تجاری و اداری برخلاف ساختمان‌های مسکونی، نیازمند سیستم‌های اعلام حریق پیچیده‌تری هستند تا بتوانند مکان دقیق وقوع حادثه را شناسایی کنند. در این سیستم‌ها، اعلام حریق باید با سیستم کنترل دود و تهویه ارتباط مستقیم داشته باشد.
- در ساختمان‌های صنعتی مواد اشتعال‌پذیر و خطرناک متعددی وجود دارد. حفظ ایمنی در این شرایط به سیستم‌های بسیار هوشمند، با قابلیت تشخیص سریع شعله و مانیتورینگ 24 ساعته نیاز دارد.
-
نیازمندی‌های قانونی و استانداردها
قوانین و استانداردهای ملی در سیستم‌های اعلام حریق بسیار تعیین‌کننده هستند. این استانداردها برای هر نوع ساختمان بسته به مسکونی یا تجاری بودن آن متفاوت است. به‌طورکلی، ساختمان‌ها باید مطابق با استانداردهای ملی ایمنی آتش‌نشانی به سیستم اعلام حریق مجهز شوند.
-
پوشش‌دهی سیستم
منظور از پوشش‌دهی سیستم این است که یک سیستم اعلام حریق مناسب، باید قابلیت پوشش کل ساختمان را داشته باشد و به‌راحتی قابل‌گسترش باشد. در ساختمان‌های خیلی بزرگ یا ساختمان‌هایی که به‌طور مداوم دچار تغییرات می‌شوند، سیستم اعلام حریق باید توانایی گسترش را داشته باشد تا بتواند نواحی جدید را نیز پوشش دهد.
-
سازگاری تجهیزات اعلام حریق
در انتخاب تجهیزات اعلام حریق، دقت داشته باشید که اجزای مختلف آن باید با یکدیگر هماهنگ باشند؛ بنابراین سعی کنید از برندهای یکسان و معتبر تجهیزات خود را خریداری کنید تا بهترین کیفیت و بازدهی را دریافت کنید.
-
قابلیت ارتقا سیستم
هنگام خرید تجهیزات اعلام حریق مناسب برای منزل، سیستمی را انتخاب کنید که در صورت تغییر کاربری ساختمان یا نیاز به تجهیزات بیشتر، قابلیت ارتقا داشته باشد.
-
آزمایش و بررسی عملکرد تجهیزات
قبل از نصب، باید تجهیزات را در شرایط متفاوت مورد آزمایش قرار دهید تا از صحت عملکرد دتکتورها، بیم دتکتور ها و سایر تجهیزات اطمینان حاصل نمایید.
چرا تجهیزات اعلام حریق برای خانه ضروری هستند؟
اهمیت استفاده از تجهیزات اعلام ضدحریق زمانی مشخص می‌شود که پای حفظ جان و مال مردم در میان باشد؛ بنابراین علت اساسی نصب این‌گونه سیستم‌ها در خانه حفاظت از جان و مال ساکنین آن است. اهمیت تجهیزات اعلام حریق مناسب برای خانه را می‌توان در قالب موارد زیر خلاصه کرد:
- کاهش خطرات جانی
هنگام وقوع آتش‌سوزی، ابتدا سیستم اعلام حریق محل وقوع حادثه را به‌طور خودکار شناسایی کرده و با صدای آژیر و اعلان خطر، افراد را از بروز آتش‌سوزی آگاه می‌کند تا آن‌ها فرصت کافی برای دور شدن از مهلکه را داشته باشند. مشخص بودن مسیر خروجی در به‌کارگیری از این سیستم بسیار مهم است؛ زیرا اگر دامنه دید مسیر خروجی کم باشد، این مسیر مسدود تلقی می‌شود.
- کاهش خسارات مالی
با اعلام وقوع آتش‌سوزی، سیستم اعلام حریق به سیستم اطفا حریق متصل می‌شود؛ سپس عوامل آتش‌نشانی از بروز حادثه باخبر شده و برای مهار آتش در محل حاضر می‌شوند.
- رعایت استانداردها و الزامات قانونی
در بسیاری از کشورها از جمله ایران، وجود سیستم اعلام حریق برای ساختمان‌سازی الزامی است.
- ایجاد حس امنیت و اعتماد
وجود سیستم‌های اعلام حریق در ساختمان‌ها، احساس آرامش و امنیت را برای ساکنان آن به همراه دارد.
انواع تجهیزات اعلام حریق خانگی
سیستم‌های اعلام حریق به سه نوع اصلی سیستم اعلام حریق متعارف، آدرس‌پذیر و بی‌سیم تقسیم می‌شوند. این سه سیستم از جنبه‌های مختلفی مثل محدوده حفاظت، نحوه تشخیص آتش و… با هم متفاوت‌اند که دانستن آن‌ها برای انتخاب سیستم اعلام حریق مناسب، ضروری است. حال به شرح هر یک از سیستم‌های مذکور می‌پردازیم:
-
سیستم‌های متعارف
سیستم‌های متعارف از قدیمی‌ترین انواع سیستم‌های اعلام حریق است که هنوز هم استفاده می‌گردد. این سیستم، یک تابلوی کنترل مرکزی دارد که شامل چند مدار است. هر یک از این مدارها، نماینده یک منطقه یا زون (zone) از ساختمان است که به چند آشکارساز و شستی متصل شده و وضعیت آن منطقه را نشان می‌دهد.
هر یک از زون‌ها شامل سیم‌کشی مجزا است که به پنل مرکزی متصل می‌شود و در صورت وقوع آتش‌سوزی، محل تقریبی آن را نمایش می‌دهد؛ سپس افراد می‌توانند مکان دقیق حریق را پیدا کنند. سیستم‌های متعارف به دلیل هزینه کمتر و سهولت نصب، برای پروژه‌های کوچک‌تر مناسب هستند.
-
سیستم‌های آدرس‌پذیر
سیستم‌های آدرس‌پذیر برخلاف سیستم‌های متعارف، دارای یک آدرس اختصاصی برای هر یک از تجهیزات به‌کاررفته (شامل شستی‌ها، دتکتورهای دود، حرارت و…) هستند که به پنل مرکزی ارسال می‌شود. با فعال شدن هر یک از این تجهیزات، پنل اعلام حریق به‌طور دقیق محل وقوع حریق را مشخص می‌کند. این امر سبب سرعت و دقت عمل بیشتر در مهار آتش‌سوزی شده و یک گزینه ایده‌آل برای ساختمان‌های بزرگ و پیچیده است.
-
سیستم‌های بی‌سیم
سیستم‌های بی‌سیم، سیستم‌های هوشمندی هستند که نسبت به دو نوع قبلی، سرعت تشخیص بسیار بالاتری دارند. این نوع سیستم، قابلیت ادغام با سایر تجهیزات امنیتی ساختمان را دارایند. در سیستم‌های بی‌سیم، از ریزپردازنده (Microprocessor) بهره گرفته شده که به‌طور دائم محیط را سنجیده و در صورت دریافت علائم حریق، اطلاعات را به پنل مرکزی ارسال می‌کنند. در این سیستم‌ها همان‌طور که از نامشان پیداست، از امواج رادیویی به‌جای سیم‌کشی برای ارتباط بین اجزا استفاده می‌شود و برای محیط‌هایی که سیم‌کشی مقدور نیست یا چیدمان آن‌ها مرتباً تغییر می‌کند، انتخاب هوشمندانه‌ای هستند.
انتخاب دتکتور مناسب: دود، حرارت، یا ترکیبی؟
در اصطلاح آتش‌نشانی، به وسیله‌ای که می‌توان با آن حریق یا اثرات جانبی آن را تشخیص داد «دتکتور» می‌گویند؛ که از اساسی‌ترین بخش‌های سیستم اعلام حریق است. منبع انرژی دتکتور، بسته به نوع آن، شامل جریان مستقیم (DC یا همان برق باتری) با ولتاژ ۱۲، ۲۴ و ۴۸ ولت یا جریان متناوب (AC یا همان برق شهری) می‌شود. شدت جریان عبوری از دتکتورها در حد چند میلی‌آمپر است که در هنگام وقوع آتش‌سوزی، افزایش می‌یابد. دتکتورها بر اساس عاملی که تشخیص می‌دهند، به دودسته حرارتی و دودی تقسیم می‌شوند.
-
دتکتورهای حرارتی
این نوع از دتکتورها نسبت به تغییر دمای ناگهانی حساس بوده و با افزایش دما فعال می‌شوند. ساختار ساده دتکتورهای حرارتی، باعث شده تا سرعت واکنش کمتری داشته باشند و محدوده کمی را پوشش دهند؛ اما علی‌رغم این محدودیت‌ها، ارزان‌تر و قابل‌اعتمادتر هستند.
دتکتورهای حرارتی بر اساس عملکرد به دو زیرمجموعه «دما ثابت» و «افزایشی» و بر اساس پوشش به دو دسته «نقطه‌ای» و «خطی» تقسیم می‌شوند. مجموع این ویژگی‌ها سبب شده تا از این نوع دتکتور در آتش‌سوزی‌های سریع استفاده گردد.
-
دتکتورهای دودی
دتکتورهای دودی بسیار رایج هستند. این دتکتورها به دود آتش، حساس‌اند و برعکس دتکتور حرارتی، سرعت واکنش، پوشش‌دهی و قیمتشان، بیشتر و ضریب اطمینانشان؛ کمتر است. دتکتور دودی، در آتش‌سوزی‌های کند و دودزا استفاده می‌شود.
بر اساس نحوه عملکرد، دتکتورهای دودی را به چهار دسته نوری، یونیزاسیون، بیم دتکتور و مکشی تقسیم می‌کنند. دتکتور دودی اپتیکال یا فوتوالکتریک، در سیستم اعلام حریف متعارف بسیار پر کاربرد است و بر اساس قطع و وصل شدن نور عمل می‌کند. در مقابل، دتکتور دودی یونیزه با استفاده از صفحه باردار، ذرات آلفا و ذرات دود، منبع رادیواکتیو ایجاد می‌کند و با ورود دود به محفظه فعال می‌شود. البته این دسته از دتکتورها منسوخ شده‌اند.
-
دتکتورهای ترکیبی
اگر در یک دتکتور به‌جای یک سنسور، از دو سنسور استفاده شود، دتکتور ترکیبی ایجاد می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به دتکتور دودی – حرارتی و گازی – حرارتی اشاره نمود.
محل نصب دتکتورها
دتکتورها بر اساس نوع آن‌ها، دارای شرایط نصب متفاوتی هستند؛ اما به‌طورکلی می‌توان شرایط زیر را برای همه آن‌ها در نظر گرفت:
- دتکتورها باید نصب مستقلی داشته باشند؛ همچنین نحوه نصب آن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که همه افراد قابلیت دسترسی به آن را داشته باشند.
- محل نصب دتکتورها تاحدامکان باید در معرض دید افراد قرار گیرد؛ به‌عنوان‌مثال نصب دتکتور در سقف کاذب امری نادرست است.
- فاصله نصب دتکتور از راه‌های هوایی نباید کمتر از 100 سانتی‌متر باشد.
- فاصله دتکتور از منبع روشنایی باید دو برابر ارتفاع روشنایی باشد.
- محل نصب دتکتور باید حداکثر 150 سانتی‌متر از درب ورود و خروج آسانسور فاصله داشته باشد.
- در مکان‌هایی مانند آشپزخانه که احتمال وقوع آتش‌سوزی در آن‌ها بالا است، محل نصب دتکتورها به‌صورت دایره‌ای در شعاع 5.3 متر است.
- اگر سقف دارای گچ‌بری با ارتفاع بیش از 50 سانتی‌متر باشد، باید برای هر محیط به‌صورت جداگانه دتکتور نصب گردد.
سیستم‌های هوشمند اعلام حریق
سیستم اعلام حریق هوشمند متشکل از اجزایی است که در کنار هم یک مجموعه واحد را می‌سازند. مهم‌ترین اجزای آن عبارت‌اند از:
- سنسور: سنسورها یا آشکارسازهای حریق، نشانه‌های مختلف آتش‌سوزی را به طرق مختلف شناسایی می‌کنند. سنسورها انواع متنوعی دارند که از آن‌ها می‌توان نوری، لیزری و یونیزاسیون را نام برد.
- شستی: یک کلید است که در مکان‌های مختلف ساختمان نصب شده و دارای یک درپوش شیشه‌ای است. در صورت وقوع حریق با شکستن شیشه و فشردن دکمه، زنگ خطر آتش‌سوزی به صدا درمی‌آید. شستی‌ها برخلاف سنسورها، به‌طور خودکار عمل نمی‌کنند.
- پنل کنترل: پنل کنترل مرکزی یا مرکز کنترل اعلام حریق اتوماتیک هوشمند، داده‌های آشکارسازها و شستی‌ها را جمع‌آوری کرده و همچنین اجزای خروجی سیستم اعلام و اطفای حریق شامل آژیر، چراغ هشدار و رله فراخوانی را کنترل کند. پنل کنترل را در محلی نصب می‌کنند که کمترین احتمال مواجهه با آتش‌سوزی را داشته باشد.
- منبع تغذیه: سیستم اعلام حریق معمولاً به دو منبع تغذیه اصلی و پشتیبان مجهز است. منبع تغذیه اصلی از برق شهر و منبع تغذیه اضطراری از چند باتری یا ژنراتور تشکیل شده که در زمان قطع برق شهر وظیفه تأمین برق مورد نیاز سیستم را بر عهده دارند.
- تجهیزات اطلاع‌رسانی: لامپ‌های چشمک‌زن، بلندگوها و آژیرها از بخش‌های اطلاع‌رسانی هستند که با ایجاد نور و صدا، ما را از وقوع آتش‌سوزی آگاه می‌سازند.
چگونه سیستم اعلام حریق را نصب کنیم؟
نصب و راه‌اندازی سیستم‌های اعلام حریق مختلف روش‌های متفاوتی با یکدیگر دارند؛ اما در هر صورت باید یک سری نکات را هنگام نصب انواع این سیستم‌ها رعایت کنید. در این بخش به آموزش و یادآوری مهم‌ترین نکات در ارتباط با نصب و راه‌اندازی سیستم اعلام حریق می‌پردازیم.
-
بررسی محیط و نیازهای امنیتی
نصب و راه‌اندازی سیستم اعلام حریق، به یک مطالعه جامع از محیط و نیازهای امنیتی مربوطه نیاز دارد. برای نصب این سیستم، ابتدا باید محیط مورد بررسی قرار گیرد تا نیازهای امنیتی آن مشخص شود؛ به‌عنوان‌مثال برای ساختمان‌های بزرگ، نیاز به نصب سنسورها و دستگاه‌های آشکارسازی حریق در نقاط مختلف و استراتژیک این ساختمان وجود دارد.
-
انتخاب و نصب تجهیزات
بعد از بررسی محیط و نیازهای امنیتی، باید به انتخاب و نصب تجهیزات سیستم اعلام حریق پرداخت. در این مرحله، باید تجهیزات مناسبی انتخاب شوند که بهترین عملکرد را در شرایط مختلف ارائه می‌دهند. نصب این تجهیزات باید توسط تکنسین‌های مجرب و متخصص در این زمینه صورت گیرد تا بهترین نتیجه امنیتی حاصل شود.
هزینه‌های خرید و نصب تجهیزات اعلام حریق
یکی از مهم‌ترین موضوعات در زمینه خرید و نصب تجهیزات اعلام حریق، قیمت آن‌ها است. این ابزار بر اساس فناوری‌های جدید کار می‌کنند و عوامل زیادی بر نحوه قیمت‌گذاری آن‌ها مؤثر خواهد بود.
- یکی از مهم‌ترین عواملی که در مورد سیستم‌های اطفا حریق باید در نظر بگیرید، مکان نصب تجهیزات است. نوع ساختمان و محل نصب، در تعیین قیمت‌ها بسیار مؤثر هستند.
- مدل و نوع دستگاه یک عامل تعیین‌کننده مهم در قیمت‌گذاری تجهیزات و نصب آن‌ها است. در ابتدا باید باتوجه‌به نیاز خود دستگاه را انتخاب کنید. بهترین خرید، انتخاب دستگاه‌های به‌روز با جدیدترین قابلیت‌های فناوری است. این دستگاه‌ها با فناوری ویژه خود، دقت کار را بالا برده و امنیت خوبی را برای ساختمان فراهم می‌کنند؛ بنابراین برند و نوع دستگاه انتخابی، بر روی قیمت کلی سیستم تأثیرگذار خواهد بود.
- استانداردها مهم‌ترین عامل در نحوه قیمت‌گذاری تجهیزات اعلام حریق هستند. استانداردها توسط شرکت‌های بزرگ دنیا تعیین می‌شوند؛ پس هر چقدر که یک دستگاه استاندارد بیشتری داشته باشد، دقت و کیفیت آن بالاتر است و به‌تبع آن، قیمت نیز بالاتر خواهد بود.
- نصب دقیق و اصولی، روی قیمت تمام‌شده تأثیر زیادی می‌گذارد.
نگهداری و تست دوره‌ای تجهیزات اعلام حریق
تجهیزات اعلام حریق برای عملکرد صحیح در بروز حوادث، نیازمند تست‌های دوره‌ای و نگهداری درست هستند. برای کاهش میزان خسارت‌های جانی و مالی احتمالی، از نگهداری و بازرسی دوره‌ای غافل نشوید. مهم‌ترین نکاتی که در این زمینه باید رعایت کنید به شرح زیرند:
-
طرح یک برنامه‌ریزی نگهداری منظم
برای نگهداری و حفظ تجهیزات اعلام حریق، نیاز به یک برنامه‌ریزی منظم و دقیق دارید. این برنامه‌ریزی شامل بازرسی‌های دوره‌ای، تست‌های عملکردی و تعمیرات است تا دستگاه در بهترین حالت خود بماند.
-
بازرسی‌های منظم
بازرسی‌های دقیق تجهیزات اعلام حریق، در حفظ عملکرد سیستم بسیار تأثیرگذار هستند. در این بازرسی‌ها، عملکرد تجهیزات، کیفیت اطلاعات دریافتی و سایر جوانب فنی سیستم بررسی می‌گردد تا در صورت گزارش هرگونه نقص یا خرابی، بلافاصله تعمیرات لازم صورت گیرد تا ایمنی و امنیت حفظ شود.
اشتباهات رایج در انتخاب سیستم اعلام حریق و چطور از آن‌ها جلوگیری کنیم؟
همان‌طور که قبلاً گفته شد، برای انتخاب درست و اصولی تجهیزات باید به عواملی چون نوع ساختمان، پوشش‌دهی دستگاه‌ها، استانداردها، سازگاری تجهیزات و برندها، عدم رعایت تست‌های دوره‌ای و… توجه کنیم. حال اگر از این مسائل غفلت کنیم و آن‌ها را رعایت نکنیم چه مشکلاتی ایجاد خواهد شد؟ عوامل زیر به این پرسش پاسخ خواهند داد:
- بی‌توجهی به نوع ساختمان
برای خرید یک دستگاه مناسب، باید به ساختمان و ابعاد آن دقت کنید. عدم توجه به نوع ساختمان ممکن است عملکرد دستگاه انتخابی را تا حد زیادی مختل نماید. همچنین ممکن است دستگاه انتخابی قابلیت پوشش کل ساختمان را نداشته باشد. برای انتخاب درست، از یک متخصص کمک بگیرید.
- عدم سازگاری تجهیزات
دستگاه‌ها و تجهیزات باید با یکدیگر هماهنگی و سازگاری داشته باشند. عدم ناسازگاری، عملکرد مطلوب دستگاه را کاهش می‌دهد. برای جلوگیری از این مشکل، از برندها و فروشگاه‌های معتبر خرید کنید.
- نداشتن استانداردهای لازم
درج استانداردهای مختلف بر روی یک محصول، نشان‌دهنده کیفیت و سازگاری آن‌ها در شرایط مختلف است.
نتیجه‌گیری، بهترین انتخاب برای ایمنی خانه شما
سیستم‌های اعلام حریق، یکی از بهترین وسیله‌ها برای حفظ جان و مال افراد در مکان‌های مختلف است. این سیستم‌ها با انواع مختلف خود، از نوع متعارف گرفته تا تجهیزات بی‌سیم و پیشرفته‌تر، همه و همه نقشی مؤثر در زندگی ایمن بشر دارند. سیستم‌های اعلام حریق با شناسایی و اخطار سریع هنگام بروز حادثه، به افراد قابلیت فرار، نجات اموال و اطفا به‌موقع حریق را می‌دهند.
سؤالات متداول
- انواع سیستم‌های اعلام حریق کدام است؟
انواع سیستم اعلام حریق شامل سیستم اعلام حریق متعارف (Conventional)، سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر (Addressable) و سیستم اعلام حریق بی‌سیم (wireless) می‌شوند.
- استانداردهای معتبر سیستم‌های اعلام حریق کدام‌اند؟
یک سیستم اعلام حریق باید حداقل دارای یکی از استانداردهای بین‌المللی از قبیل استاندارد NFPA آمریکا، استاندارد UL&FM امریکا، استاندارد EN54 اروپا و یا BS58 انگلستان باشد.
- نحوه سیم‌کشی دتکتور اعلام حریق چگونه است؟
برای دتکتورها دو سیم‌کشی نیاز است. یک سیم‌کشی آن‌ها را به برق شهر وصل می‌کند و دسته دیگر آن‌ها را به کنترل پنل نصب می‌کند. دتکتور دارای 5 پایه است؛ به هر کدام سیمی خاص وارد یا از آن خارج می‌شود. تنها نکته‌ای که باید مد نظر قرار دهید این است که برای اینکه مدار وارد جریان شود باید انتهای آن بسته شود برای این کار از یک دیود یا مقاومت انتهای خط استفاده می‌شود.
